Jan Winsemius is als planeconoom bij het project betrokken. In afstemming met Open Kaart helpt hij om inzichtelijk te maken wat de consequenties van alle ideeën en voorkeuren zijn die in het proces naar voren komen. Daar kun je maar beter op tijd bij zijn, bepleit hij, om teleurstelling achteraf te voorkomen. Tijdens de themabijeenkomsten zal hij reageren op de uitgangspunten en dit in een maandelijkse blog met ons delen: de reality check. Hieronder introduceert hij waarom dat zo belangrijk is.

"De start van plannen is altijd vrolijk en optimistisch: 'We moeten onbegrensd nadenken over wat we willen.' De grote ambities leiden tot een schitterend plan.

Dan gaat er iemand rekenen. Architecten hebben het vaak over de kaasschaaf. Langzaam maar zeker worden kwaliteiten van het plan afgeschraapt, waardoor iets ontstaat dat nooit bedoeld was. De strategie van de ontwerper is vaak om zo veel mogelijk kwaliteit in een plan te stoppen, met het idee dat de kans dan groter is dat er na het schaven iets overblijft. Het is een beetje de strategie van een kind dat denkt dat de kans op één koekje groter is als je er eerst tien vraagt.

Het resultaat is vaak extra teleurstellend omdat een plan ontstaat waar niet over is nagedacht. Bij het schaven wordt van alle keuzes een beetje overgelaten, waardoor het allemaal net niks is.

De Speedboot

Het gekke is dat we thuis heel anders opereren dan in zo’n planproces. Toen mijn kinderen klein waren moest ik voor mijn eigen verjaardag een verlanglijstje maken. Want zonder verlanglijst geen verjaardag. Steevast zette ik bovenaan die verlanglijst een speedboot, wat vooraf altijd tot enige hilariteit leidde. “Papa gaat natuurlijk weer een speedboot vragen.” De kinderen hadden haarfijn door dat die speedboot er niet zou komen.

In al die jaren heb ik ook nooit een speedboot gekocht. Het had misschien wel gekund, maar dan kunnen andere dingen niet. De consequentie is bijvoorbeeld dat je met de speedboot naar je werk moet, omdat de auto eruit moet. Dat is toch onhandig. Dat soort afwegingen maakt iedereen thuis de hele tijd. Je verjaardagscadeaus worden niet beter door meer of duurdere dingen op je verlanglijst te zetten. En als je iets koopt, of op vakantie gaat, maak je steeds een afweging tussen de kosten en baten. Thuis zijn we eigenlijk allemaal de hele tijd planeconoom.

Thuis zijn we eigenlijk allemaal de hele tijd planeconoom

Een plan wordt ook niet beter door een langere verlanglijst of een duurdere verlanglijst. Een plan wordt beter door beter na te denken over je wensen en binnen de mogelijkheden een afweging te maken. Dat is ook het idee van het open planproces voor het Seeligkwartier. We zitten niet bij elkaar om de mooiste verlanglijst te maken. We zitten bij elkaar om te bedenken wat er op de verlanglijst zou kunnen staan en afwegingen en keuzes te maken.

Om dat te kunnen doen, moet je in ieder geval op hoofdlijnen weten wat er kan, en hoe de kosten en opbrengsten ongeveer in elkaar zitten. De gemeente heeft het pand van de Teruggave ooit gekocht. De gemeente koopt de kazerne en het kazerneterrein wordt ingericht als park. Dat zijn de vaststaande kostenposten, waarbij je nog kan kiezen of je een duur of goedkoop park maakt.

Het geld moeten worden verdiend op de plek van de Teruggave, waar woningbouw komt. Met het goedkoopste park en de meest winstgevende woningbouw moet het allemaal makkelijk kunnen.

Er is dan ruimte om een verlanglijst in te vullen. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: het park moet mooier, bestaande bebouwing in het park wordt gerenoveerd voor maatschappelijke en culturele functies, er moet minimaal 50% goedkope huur in het plan, de koopwoningen mogen niet te duur, de bebouwing mag niet te hoog, alles wordt circulair gebouwd, het parkeren moet onder de grond, enzovoort.

We hebben voor het Seeligkwartier een dashboard gemaakt waarbij je live kan meerekenen

Ergens komt er een grens in zicht. Daarom hebben we voor het Seeligkwartier een dashboard gemaakt waarbij je live kan meerekenen. Er wordt inzichtelijk wanneer je keuzes moet maken en wat in financieel opzicht de keuzes zijn.

Op zoek naar meerwaarde

Daarmee is niet gezegd dat het allemaal alleen om geld draait. Zo is het thuis ook niet. Uiteindelijk ben je bereid te betalen voor de meerwaarde die iets heeft. De gemeente laat dat al zien door de aankoop van kazerne en het maken van een park. Die keuze is niet gebaseerd op het rendement van dat plandeel. Die keuze komt voort uit de meerwaarde die de ontwikkeling voor de buurt en de stad kan hebben.

Dat is de essentie van de afweging. Je kiest op basis van de meerwaarde, zonder de mogelijkheden uit het oog te verliezen. Hoe hoger de meerwaarde is, hoe meer je bereid bent om de consequenties van de keuze te nemen en de mogelijkheden op te rekken.

Deelnemers aan het planproces voor het Seeligkwartier zijn daarmee meer dan alleen voorbijgangers die iets nieuws toevoegen aan het verlanglijstje. Ze moeten, net als thuis, nadenken over de meerwaarde van hun wensen, en afwegingen maken. Daarmee kan de kaasschaaf buiten de deur worden gehouden."